ගැටුම් කලාපයෙන්: ඉරානයේ සන්සුන් භාවය පිළිබඳ රුසියානු විශේෂඥයාගේ නිරීක්ෂණ සහ ඉරානයේ ඊළඟ පියවර
දැනට ටෙහෙරානයේ පැවැත්වෙන BRICS ආශ්‍රිත සමුළුවකට අනෙකුත් රුසියානු විද්වතුන් සමඟ සහභාගී වී සිටින රුසියානු විදේශ ප්‍රතිපත්ති විශේෂඥයෙකු වන ඇඩ්ලාන් මාගෝව්, හමුදා සහ න්‍යෂ්ටික ඉලක්ක වෙත ඊශ්‍රායලය එල්ල කළ විස්මය ජනක ගුවන් ප්‍රහාරවලින් පසු ඉරාන අගනුවර ඇති මනෝභාවය පිළිබඳව පැහැදිළි චිත්‍රයක් ලෝකයට ඉදිරිපත් කරයි. වයඹදිග ටෙහෙරානයේ පිහිටි ඔහුගේ හෝටලයේ සිට මොස්කව් පුවත්පතක් වන කොමර්සන්ට් හි එලේනා චර්නෙන්කෝට් සමගින් අදහස් හුමාරු කරගනිමින්, භූමියේ සිදුවීම්, ඉරානයේ ප්‍රතිචාරය සහ එක්සත් ජනපදය සමඟ න්‍යෂ්ටික සාකච්ඡා බිඳ වැටීමේ විභවය පිළිබඳ සන්සුන් නමුත් පැහැදිලි දැක්මක් සහිත වාර්තාවක් මාගෝව් ඉදිරිපත් කරයි.
එම සාකච්ඡාවේ ඇති වැදගත්කම හේතුවෙන් ලංකා ලීඩර් පාඨකයාට මෙසේ ඉදිරිපත් කරමු.
පරිවර්තනය ජීවන්ත ජයතිස්ස
ප්‍රශ්නය: ඊයේ (ජූනි 13 ) රාත්‍රියේ සිදුවූයේ කුමක්ද?
ඇඩ්ලාන් මාගෝව්:ගැටුම ආරම්භ වන විට, අපි සුවබර නින්දකයි හිටියේ. අපේ නියෝජිත කණ්ඩායමේ ඉන්නා එක් නායිකාවක් මුලින්ම අවදි වුණා. වෙලාව පාන්දර තුනට පමණ වන්නට ඇති. ඇයට ප්‍රහාරවලින් සහ ක්‍රියාත්මක කර තිබූ ගුවන් ආරක්ෂක පද්ධතිවලින් නිකුත්වන පිපිරීම් හඬ ඇසුණා. පාන්දර හයට දෙවන වටයේ ප්‍රහාර එල්ල වුණා. ඒ වන විට අපි අවදියෙන් සිටියේ. සිදුවන්නේ කුමක්දැයි සොයා බැලීමට අපි ප්‍රවෘත්ති වාර්තා කියවමින් සිටියා. බොහෝ තොරතුරු අතර ගුවන් අවකාශය වසා දමා ඇති බව අපට දැනගන්නට ලැබුණා. ඉරිදාට(15) අපගේ ආපසු ගුවන් ගමන සැලසුම් කර තිබුණා.
ප්‍රශ්නය: ගොඩබිමෙන් හදිසියේ රටින් පිටවීමට ඔබ අදහස් කරනවාද?
ඇඩ්ලාන් මාගෝව්: නැහැ, එය මේ අවස්ථාවේදී නුසුදුසු ප්‍රතිචාරයක් වනවා නොඅනුමානයි.
ප්‍රශ්නය: ඉතින් ඉරානයෙන් හෝ ඊශ්‍රායල පාර්ශවයෙන් ඔබට හානියක් වනු ඇතැයි ඔබට කිසිදු භීතියක් දැනෙන්නේ නැතිද?
ඇඩ්ලාන් මාගෝව්: අප ගැවසෙන අපාත් දකින සීමාවන් තුළ අපට කිසිදු භීතියක් දැනෙන්නේ නැහැ.
ප්‍රශ්නය: කෙසේ වෙතත්, පසුගිය වසරේ ඊශ්‍රායලය සහ ඉරානය අතර සිදු වූ ෂෙල් වෙඩි ප්‍රහාරයට වඩා තත්වය බොහෝ බරපතල බව දකින්නට තිබෙනවා නේද?
ඇඩ්ලාන් මාගෝව්: වඩාත් බරපතලයි. ඉරාන-ඇමරිකානු න්‍යෂ්ටික සාකච්ඡා අප්‍රේල් මාසයේ සිට අඛණ්ඩව සිදුවන අතර ඊළඟ වටය ඉරිදා(15) ඕමානයේදී පැවැත්වීමට නියමිතව තිබූ බැවින් මෙම ගැටුම ඇවිලීම අතිශය තීරණාත්මක මොහොතක සිදු වෙමින් පවතිනවා. මෙම සාකච්ඡා පැවැත්වෙන අතරතුර ඊශ්‍රායලය ප්‍රහාරයක් දියත් කරනු ඇතැයි මම අපේක්ෂා කළේ නැහැ. කෙසේ වෙතත්, දැන් සාකච්ඡා දිගටම පවතිනු ඇත්දැයි මට සැකයක් තිබෙනවා.
ප්‍රශ්නය: ඇමරිකානු නිලධාරීන්ගේ ප්‍රකාශ අනුව නිගමනයකට පැමිණෙන්නේ නම්, එක්සත් ජනපදය ඊශ්‍රායලයේ සැලසුම් පිළිබඳව දැන සිටි බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා.
ඇඩ්ලාන් මාගෝව්: නැහැ!, නමුත් ඔවුන් එවැනි සිදුවීම් සිදුවීමේ හැකියාව සඳහා සූදානම් වෙමින් සිටියා. ඔවුන් කලාපයේ ඔවුන්ගේ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික කාර්ය මණ්ඩලයට අනතුරු ඇඟවූ අතරම තවත් පියවර ගණනාවක් ගනු ලැබුවා.
ප්‍රශ්නය: ඔබ ඉරානයෙන් අපේක්ෂා කරන්නේ කුමන ආකාරයේ ප්‍රතිචාරයක්ද?
ඇඩ්ලාන් මාගෝව්: 2024 අප්‍රේල් මාසයේ ඊශ්‍රායල ප්‍රහාරවලට ප්‍රතිචාර වශයෙන් ඉරානයේ ප්‍රතිචාරය ඔවුන්ගේ 'සැබෑ පොරොන්දුව' මෙහෙයුම්වලට වඩා මෙන්ම 2024 දී පෙර වටයේ ඊශ්‍රායල ප්‍රහාරවලට ඔවුන් දැක්වූ ප්‍රතිචාරයට වඩා වෙනස් වනු ඇති බව අපට මෑතකදී අසන්නට ලැබුණා.
ප්‍රශ්නය:ඔව්, එය තරමක් සංයමයෙන් සිදු කරන ලද ප්‍රකාශයක්.
ඇඩ්ලාන් මාගෝව්: ඔව්, එය තවදුරටත් ගැටුම් උත්සන්න වීම වළක්වා ගැනීම සඳහා සිදු කරන ලද ප්‍රකාශයක් බව බැලූ බැල්මට පෙනෙන්නට තිබෙනවා. ඉරාන නායකත්වය දැන් කෙසේ ප්‍රතිචාර දක්වනු ඇත්දැයි කීමට අපහසුයි. නමුත් අපිට එය ඉක්මනින් දැන ගන්නට ලැබේවි.
ප්‍රශ්නය: එක්සත් ජනපදයට ඉරානය සමඟ න්‍යෂ්ටික වැඩසටහන සම්බන්ධයෙන් ගිවිසුමකට එළඹීමට හැකි වේදැයි එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ප්‍රශ්න කර තිබෙනවා. එම සාකච්ඡා අසාර්ථක වීම සම්බන්ධයෙන් අපට දැනටමත් සාකච්ඡා කළ හැකිද?
ඇඩ්ලාන් මාගෝව්: ආපසු හැරී බලන විට, ඉරානයේ සහ එක්සත් ජනපදයේ පද්ධතිමය ස්ථාවරයන්, විශේෂයෙන් යුරේනියම් බල ගැන්වීම සම්බන්ධයෙන්, බොහෝ දුරට වෙනස් වූ බව පැවසීම පහසුයි. ඒවගේම සාකච්ඡාවල ප්‍රතිඵලය පුරෝකථනය ක්‍රීමට හැකි වූවා.
කෙසේ වෙතත්, කුමන කණ්ඩායම හෝ කුමන චින්තන ධාරාව ජය ගනීදැයි බැලීමට අපි ට්‍රම්ප් පරිපාලනය තුළ අභ්‍යන්තර ගතිකතාවයන් නිරීක්ෂණය කරමින් සිටිනවා. අනෙකුත් සාමාජික රටවල් මෙන් න්‍යෂ්ටික අවි ව්‍යාප්තිය වැළැක්වීමේ ගිවිසුමේ (NPT) සාමාජිකයෙකු ලෙස ඉරානයේ සීමිත යුරේනියම් බල ගැන්වීම ඉරානයේ ස්වාභාවික අයිතියක් ද? නැතහොත්, න්‍යෂ්ටික අවි ව්‍යාප්තිය වැළැක්වීමේ ගිවිසුම තිබියදීත්, ඉරානයට ස්වාධීනව යුරේනියම් බල ගැන්වීමේ ක්‍රියාකාරකම්වල යෙදීමට ඉඩ නොදිය යුතුද? ජනාධිපති ට්‍රම්ප්, උප ජනාධිපති ජේ ඩී වැන්ස් සහ එක්සත් ජනපද සාකච්ඡා නියෝජිත කණ්ඩායමේ ප්‍රධානී ස්ටීව් විට්කොෆ් සාමාන්‍යයෙන් මධ්‍යස්ථ ස්ථාවරයක් අනුගමනය කරනවා මෙන්ම ඉරානයට සාමකාමී අරමුණු සඳහා යුරේනියම් බල ගැන්වීමේ අයිතිය දිගටම ක්‍රියාත්මක කළ හැකි යැයි උපකල්පනය කරනවා. කෙසේ වෙතත්, රාජ්‍ය ලේකම් මාර්කෝ රුබියෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ප්‍රතිවිරුද්ධ කණ්ඩායම, ඉරානයට යුරේනියම් බල ගැන්වීම කළ නොහැකි බව ප්‍රකාශ කිරීමෙන් සාකච්ඡා වට කිහිපයක ප්‍රතිඵල මූලික වශයෙන් ආපසු හැරවූවා. අවාසනාවකට මෙන්, මෙම දැඩි අන්තවාදී පාරශවය ජයග්‍රහණය කරනු ලැබුවා.
තවද, මාස කිහිපයක් පුරා තිරය පිටුපස සංවාදවලදී, සෑම නව සාකච්ඡා වටයකම ඇමරිකානු දූත පිරිස පෙර වටයක් නොතිබුණාක් මෙන් ස්ථාවරයකින් සාකච්ඡාවකට පැමිණි බව ඉරාන පාර්ශවය තහවුරු කළා. ස්ටීව් විට්කොෆ් ඉරාන ස්ථාවරයට සාධාරණ ප්‍රවේශයක් සමඟ මස්කට් හෝ රෝමයෙන් (ප්‍රයෝජ්\අවාදීන් සාකච්ඡා ද සිදුවෙමින් පැවති) පිටව යනු ඇති බව හැඟුනා. කෙසේ වෙතත්, සෑම අවස්ථාවකම, වොෂින්ටනය ඔහුගේ උපදේශන ක්‍රියාවලිය ආපසු හැරවූවා. ඊළඟ සාකච්ඡා වටයේදී, ඉරානයේ යුරේනියම් බල ගැන්වීම කළ නොහැකි බව ඔහු නැවත අවධාරණය කළා. මෙය ඇත්ත වශයෙන්ම ඉරාන පාර්ශවය කලකිරීමට පත් කරනු ලැබුවා. කෙසේ වෙතත්, ඉරාන පාර්ශවය සාකච්ඡා ක්‍රියාවලිය කෙරෙහි විශ්වාසය තබනු ලැබුවා. අර්බුදය සාමකාමීව විසඳීමේ අරමුණින් තාර්කික සහ ප්‍රායෝගික ප්‍රවේශයක් එක්සත් ජනපදය තුළ පවතිනු ඇතැයි ඔවුන් තුළ බලාපොරොත්තු තිබුණා. කෙසේ වෙතත්, අපට පෙනෙන පරිදි, මෙය සිදු වූවේ නැහැ.
ප්‍රශ්නය: ඊශ්‍රායලය ප්‍රහාරයක් එල්ල කළහොත්, කලාපයේ ඇමරිකානු පහසුකම් ඉලක්ක කර ගනිමින් ඔවුන්ට ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළ හැකි බවට ඉරාන පාර්ශවය අනතුරු අඟවා තිබුණා. ටෙහෙරානය එවැනි ක්‍රියාමාර්ග ගනු ඇතැයි ඔබ අපේක්ෂා කරනවාද?
ඇඩ්ලාන් මාගෝව්: ඔබ ඇසුවේ හොඳ ප්‍රශ්නයක්. ටෙහෙරානය ගත හැකි තීරණ ගැන අනුමාන නොකිරීමට මම කැමැතියි. කෙසේ වෙතත්, ඇමරිකානුවන් කුපිත කර ඔවුන් ගැටුමකට ඇද දැමීම ඉරානයේ අවශ්‍යතාවයක් නොවන බව මම තවමත් විශ්වාස කරනවා. එබැවින් ඊශ්‍රායලය ගන්න ක්‍රියාමාර්ග සඳහා දැඩි ප්‍රතිචාරයක් සහ ඇමරිකානු ක්‍රියාමාර්ග සඳහා වඩාත් මධ්‍යස්ථ ප්‍රතිචාරයක් ඉරානය ගනු ඇතැයි මම අපේක්ෂා කරනවා. එක්සත් ජනපදය ඉරාන හමුදා ජෙනරාල්වරයෙකු වූ කාසෙම් සොලෙයිමානි ඝාතනය කිරීමෙන් පසු ඉරාකයේ පිහිටි එක්සත් ජනපද දේපල වෙත ඉරාන ප්‍රහාර එල්ල කළ ආකාරයට සමාන දෙයක් සමහර විට විය හැකියි. එම ප්‍රහාරවලදී ඇමරිකානුවන් 100 ක් පමණ කම්පන තත්වයට පත් වූ නමුත් කිසිදු මරණයක් වාර්තා වූවේ නැහැ.
කලාපීය යුද්ධයක් වළක්වා ගැනීමේ දෘෂ්ටි කෝණයෙන්, ඊශ්‍රායලයට දැඩි ප්‍රතිචාරයක් දැක්වීම සාධාරණ වන නමුත් එවැනි මෙහෙයුමකට ඉඩ දීම සඳහා එක්සත් ජනපදය විසින් ඇති කර ගන්නා ඕනෑම නිහඬ ගිවිසුමකින් මෙය වෙන් කිරීම කළ යුතුයි. විශාලතම ප්‍රශ්නය වන්නේ මෙය න්‍යෂ්ටික සහ/හෝ මිලිටරි යටිතල පහසුකම් මත ප්‍රහාර හුවමාරුවකින් නතර වේද නැතහොත් සිවිල් ඉලක්ක වෙත ප්‍රහාර එල්ල වේද යන්නයි, එවැන්නක් ප්‍රධාන කලාපීය යුද්ධයකට තුඩු දිය හැකියි.
ප්‍රශ්නය: රුසියාව සහ ඉරානය මෑතකදී උපායමාර්ගික සහයෝගීතා ගිවිසුමක් අත්සන් කරනු ලැබුවා. ප්‍රහාරයකදී මැදිහත් වීමට එක් පාර්ශ්වයකටවත් වගකීමක් සහිත බැඳී සිටීමක් සහිත වගන්තියක් නොමැති වුවද, දෙරට තවමත් එකිනෙකා මිත්‍ර පාක්ෂිකයින් ලෙස සලකනු ලබනවා.ඒ අනුව ඉරානය රුසියාවෙන් අපේක්ෂා කරන්නේ කුමන ආකාරයේ ප්‍රතිචාරයක්ද?
ඇඩ්ලාන් මාගෝව්:ප්‍රසිද්ධියේ සහ ප්‍රසිද්ධියේ නොවන දේ අනුව විනිශ්චය කිරීමෙන්, ඉරාන ජාතිකයන් ඊශ්‍රායලයේ ක්‍රියාවන්ට හැකි තරම් දරුණුතම හෙළා දැකීම අපේක්ෂා කරනු ඇත. එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක මණ්ඩලය සහ ජාත්‍යන්තර පරමාණුක බලශක්ති ඒජන්සිය (IAEA) වැනි විවිධ ජාත්‍යන්තර සංසදවලදී රුසියාව සහ චීනය මෙම ගැටලුව මතු කරනු ඇතැයි ඔවුන් අපේක්ෂා කරනු ඇත. ඊට අමතරව, අතිරේක ආරක්ෂක උපකරණ සැපයීම ඇතුළුව රුසියාව සමඟ මිලිටරි-තාක්ෂණික සහයෝගීතාව දිගටම කරගෙන යාමට ඉරාන ජාතිකයින් ඊටත් වඩා උනන්දු වනු ඇතැයි අපට අපේක්ෂා කළ හැකියි.නමුත් මෙය මහජනතාවගේ සාකච්ඡාවට බඳුන් වීම සඳහා නොවෙයි.
From the blast zone: Russian expert on Iran’s calm – and its next moves
සම්බන්ධිත පුවත් | Related News
ප්‍රධාන පුවත්
ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල ඊජිප්තුවට කළ දේ ලංකාවටත් කරයිද? - වෛද්‍ය වසන්ත බණ්ඩාරගෙන් අනාවරණයක්..
ඊශ්‍රායල් - ඉරාන ගැටුම නිසා මතුවන ලෝක අර්බූද.. - ආචාර්ය ජගත් චන්ද්‍රවංශ සිදුකරන විග්‍රහය..
ඊශ්‍රායලය නමින් රාජ්‍යයක් මැද පෙරදිග නැති වුණා නම් අමෙරිකාවට සිදුවෙන දේ ජ්‍යෙෂ්ඨ මාධ්‍යවේදී මොහාන් සමරනායක හෙළිකරයි.. (වීඩියෝ)
ගැටුම් කලාපයෙන්: ඉරානයේ සන්සුන් භාවය පිළිබඳ රුසියානු විශේෂඥයාගේ නිරීක්ෂණ සහ ඉරානයේ ඊළඟ පියවර
අනුර - මෝදි ගිවිසුම් වලට එරෙහිව ජාතික සංවිධාන විසින් ගොනුකරනු ලැබූ පෙත්සම ගැන අධිකරණය අද ලබාදුන් තීරණය මෙන්න..
කොළඹ නගරාධිපති ධුරය මාලිමාවට
ඊශ්‍රායලය, ප්‍රවේශම් වන්න: ඉරානය තවමත් එහි නවතම ආයුධ භාවිතා කර නැහැ!-ප්‍රවීණ යුද මාධ්‍යවේදී ඇලෙක්සි බෝර්සෙන්කෝ
විශ්‍රාමික ජනාධිපතිවරුන්ගේ වරප්‍රසාද කැපිල්ල රජයේ ක්‍රියාකාරී සැලැස්මෙන් හැලෙයි..
‘මේ අවුරුද්ද තුළ කිසිදු බදු අඩු කිරීමක් බැහැ’- මූල්‍ය අරමුදලෙන් රජයට කොන්දේසියක්
තමන් අත්අඩංගුවට ගෙන දිගු කලක් රදවා ගැනීමේ සූදානමක් ගැන ගම්මන්පිලගෙන් අනාවරණයක්..
ගාසා තීරය, ඉරානය හරහා ඉන්දියානු සාගරය වෙත එළඹෙන නව ලෝක යුධ වාතාවරණය ගැන ජාත්‍යන්තර භූගෝලීය විශ්ලේෂිකා ජිහාන් හමීඩ්ගෙන් අනතුරු ඇඟවීමක්..
ඊශ්‍රායලය සහ ඉරානය අතර පෙර නොවූ විරූ ගැටුම: මෙතෙක් අප දන්නා දේ
ඉරානයෙන් ඊශ්‍රායලයට දැවැන්ත බැලස්ටික් මිසයිල ප්‍රහාරයක්..
‘සීනි බද්ද රුපියල් 50 සිට ශත 25ක් තෙක් අඩු කිරීමේදී අපරාධමය වරදක් සිදුව නෑ’ - නීතිපති අධිකරණයට දන්වයි
රුසියානු ජාතික දිනය නිමිත්තෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ රුසියානු තානාපතිතුමාගේ ප්‍රධානත්වයෙන් සැමරුම් උත්සවයක්..
ඊශ්‍රායල ප්‍රහාරයට 'දැඩි දඬුවම්' ලබා දෙනවා- ඉරානය සපථ කරයි.